ابزارهای مطالعاتی در منابع جغرافیایی

در این مقاله سعی شده است تا نحوه تدوین کتاب درسی و مطالعات جغرافیایی با توجه به روشها و ابزارهای مورد استفاده بررسی شود. در دوره باستان در مطالعات جغرافیایی از ریاضیات و هندسه بهره گرفته می‌شد؛ اما در قرون وسطی به علت نگرش ارسطویی و بطلمیوسی و تسلط مسیحیت کلیسایی، استفاده از روشهای کمّی جای خود را به تخیلات داد. از قرن هفدهم تا دهه‌های 1950 و 1960 جغرافیا تحت تأثیر مکتب جبرگرایی جنبه توصیفی یافت و بعد از آن تاکنون در این زمینه از روشهای کمّی استفاده می‌شود. اما به علت اشکالات ناشی از تأکید بیش از حد بر روشهای کمّی، امروزه مطالعات جغرافیایی و کتب درسی بین مکتب پوزیتیویسم و پدیدارشناختی قرار دارد. گروه جغرافیای سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت) نیز در این مسیر گامهایی برداشته و کتب درسی متعددی مبتنی بر روشهای کمّی و روشهای کیفی منتشر کرده است. جغرافیا در تحلیل فضا و تبیین سازمان‌بندی فضا از روشهای کمّی بهره می‌جوید و در تحلیل موضوعات بر اساس ارزشها و مفاهیم و تجربه‌های انسانی از روشهای کیفی استفاده می‌کند.